ĐOÀN THỊ ĐIỂM (1705 – 1748)

Đoàn Thị Điểm người làng Giai Phạm, huyện Văn Giang, trấn Kinh Bắc (nay thuộc xã Giai Phạm, huyện Yên Mỹ, tỉnh Hưng Yên), hiệu là Hồng Hà nữ sĩ. Bà là con ông Đoàn Doãn Nghi, Hương cống (Cử nhân) thời Lê trung hưng.

Lúc trẻ, Đoàn Thị Điểm nổi tiếng thông minh, đẹp người, đẹp nết, chăm học, có tài văn chương và giỏi việc nữ công. Năm 16 tuổi, Bà được Thượng thư Lê Anh Tuấn nhận làm con nuôi, Ông định tiến dâng Bà vào phủ Chúa làm cung phi nhưng Bà từ chối. Ít lâu sau, Bà theo anh là Đoàn Doãn Luân về huyện An Dương (thuộc thành phố Hải Phòng ngày nay) dạy học và bốc thuốc cứu người.

Năm 1730, cha mất, Đoàn Thị Điểm cùng anh về làng Võ Ngại, huyện Đường Hào (nay thuộc huyện Yên Mỹ, tỉnh Hưng Yên) làm nghề dạy học sinh sống. Về sau, người anh mất, gánh nặng dồn lên vai một người phụ nữ, một mình Bà vừa dạy học vừa bốc thuốc để có tiền nuôi mẹ và giúp đỡ chị dâu nuôi các cháu.

Hình ảnh chỉ mang tính chất minh họa

Đoàn Thị Điểm là một người phụ nữ có bản lĩnh, một nữ sĩ tài hoa, hội tụ đủ công, dung, ngôn, hạnh, nổi tiếng về tài văn thơ đối đáp, nhưng có thể chính vì sự quá hoàn hảo và xuất chúng đó mà đường tình duyên của nữ sĩ lại muộn màng. Năm 37 tuổi, Bà mới lấy chồng là Tiến sĩ Nguyễn Kiều đã góa vợ. Năm 1748, Bà theo chồng vào Nghệ An nhận nhiệm sở, trên đường đi Bà bị cảm nặng và mất ở Nghệ An.

Đoàn Thị Điểm nổi tiếng giỏi thơ văn ở Thăng Long từ khi còn ít tuổi, lớn lên Bà mở trường dạy học. Một số nhân vật như Dương Doãn Thi, Nguyễn Khản,… theo học với Bà lúc thiếu thời, về sau đều thi đỗ Tiến sĩ. Bà là tác giả tập Truyền kì tân phả (chữ Hán), bên cạnh đó Bà còn dịch tác phẩm Chinh phụ ngâm bằng chữ Hán của Đặng Trần Côn sang tiếng Nôm rất nổi tiếng và được truyền tụng ở nước ta.