HÀ TÔNG HUÂN (1697–1766)
Hà Tông Huân người làng Yên Vực, nay là xã Yên Thịnh, huyện Yên Định, tỉnh Thanh Hóa. Từ nhỏ, cậu bé Huân đã nổi tiếng thông minh, tài trí hơn người. Năm 14 tuổi, Hà Tông Huân đỗ Hương cống[1]. Năm 1724, dưới thời vua Lê Dụ Tông (1705 -1729), ông đỗ Đình nguyên Bảng nhãn.[2]
Ban đầu, ông làm Thị thư ở Viện Hàn lâm, sau làm Đốc đồng[3] Sơn Nam, rồi Đốc trấn[4] An Quảng, tham gia giải quyết êm thấm đường biên giới với nhà Thanh. Nhờ có công nên ông được cử giữ chức Thượng thư Bộ Binh[5], kiêm coi Quốc Tử Giám và thăng dần đến chức Tham tụng[6]. Năm 1761, ông về hưu, được tặng hàm Thiếu bảo[7], tước Huy quận công.
Hà Tông Huân là người lập được công danh hiển hách, lại có nhiều học trò đỗ đạt. Nhờ tài đức vẹn toàn, ông được người đương thời trọng vọng. Sau khi mất, ông được truy tặng hàm Thái phó[8].
[1] Hương cống: một học vị trong hệ thống giáo dục nước ta thời phong kiến. Học vị này được xác định trong thời kì thi Hương. Từ năm 1828 trở về sau, những người đỗ kì thi Hương được gọi là Cử nhân.
[2] Bảng nhãn: vì khoa thi này không có ai đỗ Trạng Nguyên và Thám hoa nên xem như ông đỗ thủ khoa (Đình nguyên Bảng nhãn)).
[3] Đốc đồng: chức quan giữ nhiệm vụ xét việc kiện cáo
[4] Đốc trấn: chức quan cai quản những tỉnh thuộc vùng hiểm yếu
[5] Thượng thư Bộ Binh: là chức quan đứng đầu Bộ Binh, phụ trách quân sự ở nước ta thời phong kiến.
[6] Tham tụng: chức quan đứng đầu phủ Chúa, do Trịnh Tụng đặt ra từ năm 1600.
[7] Thiếu bảo: chức quan văn trọng yếu của triều đình, hàm Chánh nhị phẩm, thuộc tam thiếu (Thiếu sư, Thiếu phó, Thiếu bảo).
[8] Thái phó: chức quan văn trọng yếu của triều đình, hàm Chánh nhị phẩm, thuộc tam thiếu (Thiếu sư, Thiếu phó, Thiếu bảo) và thường chỉ huy tặng cho người có công lớn đã mất.